شعر عرفانی و صوفیانه در دوره مشروطیت
نویسندگان
چکیده مقاله:
شعرِ عرفانی و صوفیانه در دوره‌ی مشروطیّت احمد رضی* هادی قلی‌زاده** دانشگاه گیلان چکیده در دوره‌ی مشروطیت به دلیل رواج تجددگرایی و فراگیری تفکرات اجتماعی ِمتأثّر از غرب، تصوف و به پیروی از آن، شعر عارفانه به گوشه‌ای خلوت از جامعه پناه برد؛ اما به رغم به حاشیه رانده شدن عرفان و تصوف، در آثارِ سرایندگانِ این دوره، شعرهای عارفانه‌ی بسیاری وجود دارد. این مقاله بر آن است تا وضعیت شعرِ عرفانی را در دوره‌ی مشروطیت، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. در این مقاله مهم‌ترین زمینه‌ها و عواملِ عرفان‌گریزی و تصوّف‌ستیزی روشن‌فکرانِ عصر مشروطه و نیز برخی از دلایل به حاشیه رانده شدنِ شعر عرفانی در این دوره، موردِ بررسی قرار می‌گیرد و با سیری در آثارِ سرایندگان برجسته‌ی این دوره، بازتابِ مضامین عرفانی و تغییرات و دگردیسی‌های صورت‌گرفته در مفاهیمِ آن بررسی میگردد. این سرایندگان به سه گروه صوفیان، عالمان دینی و ادیبان، تقسیم‌بندی شده‌اند. شاعرانِ ادیب نیز در سه گروه، تقسیم‌بندی شده‌اند: برخی از آنان در عین سرودن شعرهای انقلابی، به پیروی از سّنت شعر کلاسیک فارسی، اشعار عارفانه نیز میسرایند؛ برخی، گاه، نیم‌نگاهی به اشعار عارفانه دارند و دسته سوم، در تعارض با اندیشه‌های صوفیانه به نقد و نفی تصوف می‌پردازند. مهم‌ترین انتقاد آنان به تصوف، توصیه‌های صوفیان به فردگرایی، سیاست‌گریزی، خودشکنی، جهان‌وطنی، خردستیزی، گوشه‌گیری زنان از اجتماع، رواج روحیه‌ی تسلیم و رضا و کم‌توجّهی به کسب و کار است. این بررسی نشان می‌دهد که تصوف در عصر مشروطیت، رونق و رواج گذشته‌ی خود را از دست داد؛ اما اندیشه‌ها و مضامین عارفانه از ذهن و ضمیر بسیاری از شاعران این دوره بیرون نرفت و به اشکال مختلف،حضور خود را در بخشی از اشعار این دوره حفظ کرد. واژه‌های کلیدی: شعر مشروطه، تصوف، تجدّدگرایی، ادبیات عرفانی. * دانشیار زبان و ادبیات فارسی. [email protected] (نویسنده‌ی مسئول) ** دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی. [email protected] تاریخ دریافت مقاله: 1/4/91 تاریخ پذیرش مقاله: 18/11/91
منابع مشابه
غربت اندیشی صوفیانه و بازتاب آن در شعر فارسی
مفهوم غربت با اندیشه، احساس و رفتار آدمی درآمیخته است و در بسیاری از حوزه‌های فکری چون فلسفه، عرفان، انسان‌شناسی، روان‌شناسی، ادبیات و مانند آن مجال بروز یافته است. در تصوف و عرفان اسلامی نیز غربت، حضوری قابل اعتنا دارد و صاحب ابعاد معنایی و تفسیرهای گوناگون است. در این مقاله پس از مقدمه‌ای کوتاه درباره مفاهیم چندگانه غربت (سنتی، مدرن و پسامدرن) و نگاهی کوتاه به مقوله غربت در فلسفه، علوم ...
متن کاملبررسی اندیشه‌های اخلاقی و تعلیمی در شعر اجتماعی عصر مشروطیت
در تاریخ ایران حوادث بسیاری منجر به شکل‌گیری مشروطه شد. پیدایش مشروطه نیز به نوبة خود در تغییر روند ادبیات و مفاهیم و مضامین آن بسیار تأثیرگذار بود. این تغییرات در حوزة موضوع و مضمون و اندیشه صورت گرفت و باعث شد مضامین اخلاقی و تعلیمی همچون دادگری، وطن‌خواهی و انسان‌گرایی در شعر به گونه‌ای متفاوت از ادوار قبل مطرح شود. با طرح این مضامین، شعر و نثر این دوره آیینة تمام نمای حقایق و بیان محرومیته...
متن کاملبررسی اندیشه‌های اخلاقی و تعلیمی در شعر اجتماعی عصر مشروطیت
در تاریخ ایران حوادث بسیاری منجر به شکل‌گیری مشروطه شد. پیدایش مشروطه نیز به نوبة خود در تغییر روند ادبیات و مفاهیم و مضامین آن بسیار تأثیرگذار بود. این تغییرات در حوزة موضوع و مضمون و اندیشه صورت گرفت و باعث شد مضامین اخلاقی و تعلیمی همچون دادگری، وطن‌خواهی و انسان‌گرایی در شعر به گونه‌ای متفاوت از ادوار قبل مطرح شود. با طرح این مضامین، شعر و نثر این دوره آیینة تمام نمای حقایق و بیان محرومیته...
متن کاملغربت اندیشی صوفیانه و بازتاب آن در شعر فارسی
مفهوم غربت با اندیشه، احساس و رفتار آدمی درآمیخته است و در بسیاری از حوزه های فکری چون فلسفه، عرفان، انسان شناسی، روان شناسی، ادبیات و مانند آن مجال بروز یافته است. در تصوف و عرفان اسلامی نیز غربت، حضوری قابل اعتنا دارد و صاحب ابعاد معنایی و تفسیرهای گوناگون است. در این مقاله پس از مقدمه ای کوتاه درباره مفاهیم چندگانه غربت (سنتی، مدرن و پسامدرن) و نگاهی کوتاه به مقوله غربت در فلسفه، علوم اجتماع...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 5 شماره 3
صفحات 71- 98
تاریخ انتشار 2013-11-22
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023